NexFuture (05/12/2025): Dưới cái nắng thiêu đốt của vùng đất giáp ranh khu bảo tồn động vật hoang dã lớn nhất Zimbabwe, Takesure Moyo, 49 tuổi, bắt đầu ngày mới không phải bằng việc ra đồng, mà là đạp xe quanh ngôi làng của mình. Ông mang theo một sứ mệnh đặc biệt: Giữ cho cộng đồng an toàn trước những "gã khổng lồ" của tự nhiên.
 |
| Những chú voi uống nước tại vũng nước ở Công viên quốc gia Hwange, nơi cộng đồng đang giúp theo dõi các loài động vật để tránh xung đột giữa con người và động vật hoang dã (Dì Zinyange) |
Moyo là một trong những "người giám sát cộng đồng" tiên phong trong sáng kiến hợp tác giữa Quỹ Bảo vệ Động vật Quốc tế (IFAW) và Cơ quan Quản lý Công viên và Động vật hoang dã Zimbabwe (Zimparks). Vũ khí của ông? Một chiếc điện thoại thông minh và một chiếc xe đạp.
1. Từ Nạn Nhân Trở Thành Người Giám Sát
Câu chuyện của Moyo không bắt đầu từ niềm đam mê công nghệ, mà từ sự mất mát. Vài năm trước, ông đã mất 6 con gia súc quý giá vào tay những con sư tử đói. Đó là thực tế tàn khốc tại các ngôi làng nằm sát Vườn quốc gia Hwange.
"Trước đây, chúng tôi sống chung với thú dữ nhưng phản ứng của mọi người rất rời rạc và tự phát," Moyo chia sẻ bằng tiếng Ndebele bản địa.
Quyết tâm không để thảm kịch lặp lại, ông tham gia dự án của IFAW. Mỗi ngày, Moyo đạp xe tuần tra, sử dụng ứng dụng điện thoại để ghi lại dấu vết (spoor), vị trí xuất hiện của voi hay sư tử. Những dữ liệu này không nằm im trong máy, mà là chìa khóa để cứu mạng sống.
2. EarthRanger: "Mắt Thần" Giữa Rừng Savanna
Trung tâm của nỗ lực này là EarthRanger một ứng dụng công nghệ cao đang được sử dụng tại 80 quốc gia.
Cách thức hoạt động: Dữ liệu từ những người tuần tra như Moyo được kết hợp với tín hiệu vệ tinh từ vòng cổ GPS gắn trên 16 con voi trong khu vực.
Hệ thống cảnh báo sớm: Tất cả thông tin đổ về một bản đồ thời gian thực. Khi một đàn voi hay thú săn mồi tiến quá gần khu dân cư, hệ thống sẽ phát cảnh báo.
Ông Tamirirashe Mudzingwa, quyền giám đốc quan hệ công chúng của Zimparks, khẳng định: "Đây là hệ thống cảnh báo sớm cực kỳ hiệu quả, giúp người dân có đủ thời gian để bảo vệ bản thân, gia súc và tài sản trước khi thú dữ ập đến."
3. Cuộc Chiến Sinh Tồn: Khi Con Số Biết Nói
Tại sao công nghệ này lại cấp thiết đến vậy? Hãy nhìn vào những con số thống kê đau lòng:
300 người thiệt mạng: Trong 5 năm qua, xung đột giữa người và thú hoang dã tại Zimbabwe đã cướp đi sinh mạng của khoảng 300 người.
70% vụ việc: Xảy ra tại các cộng đồng giáp ranh các vườn quốc gia như Hwange.
Thiệt hại kinh tế: Mùa màng bị phá hủy, gia súc bị giết hại, đẩy người nông dân vào cảnh trắng tay.
Zimbabwe hiện là ngôi nhà của gần 100.000 con voi quần thể voi savanna lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Botswana. Mật độ dày đặc này khiến cuộc chạm trán giữa người và voi là điều không thể tránh khỏi, đặc biệt là trong mùa khô khi voi tìm đến các đập nước gần khu dân cư.
4. Samson và Sứ Mệnh Của Những Chiếc Vòng Cổ
Không chỉ bảo vệ người, công nghệ này còn bảo vệ chính những con voi. Tại trung tâm giám sát, các kỹ thuật viên theo dõi sát sao những đường kẻ đa sắc trên màn hình máy tính. Một trong số đó đại diện cho Samson – chú voi 7 tuổi mồ côi từng được giải cứu và nay đã trở lại tự nhiên.
Simbarashe Mupanhwa, cán bộ kỹ thuật của dự án, cho biết: "Ngoài việc giám sát hướng di chuyển của voi, ứng dụng còn theo dõi vị trí của lực lượng kiểm lâm. Điều này giúp chúng tôi phản ứng thần tốc nếu phát hiện dấu hiệu của bọn săn trộm."
5. Tìm Điểm Chung Giữa Hai Chiến Tuyến
Dự án này là minh chứng hiếm hoi cho sự hợp tác "thực dụng" giữa hai luồng tư tưởng đối lập:
Chính phủ Zimbabwe (Zimparks): Ủng hộ du lịch tiêu thụ (săn bắn safari) và muốn dỡ bỏ lệnh cấm buôn bán ngà voi để lấy kinh phí bảo tồn.
Tổ chức Phi chính phủ (IFAW): Cổ vũ du lịch sinh thái (chụp ảnh, ngắm cảnh) và phản đối săn bắn.
Dù khác biệt về triết lý, cả hai đều gặp nhau ở một mục tiêu: Giảm thiểu xung đột.
Bà Alleta Nyahuye, Giám đốc quốc gia của IFAW, nhấn mạnh: "Sự hợp tác này thể hiện một thỏa thuận thực tế: Bảo tồn phải dựa trên khoa học, có tính bao trùm và linh hoạt. Mục tiêu cuối cùng là giúp cả con người và động vật cùng phát triển."
Lời Kết
Đối với những người dân như Takesure Moyo, chiếc điện thoại thông minh và ứng dụng theo dõi không chỉ là những món đồ công nghệ vô tri.
"Nó không chỉ là bảo vệ động vật," Moyo nói khi nhìn về phía đường chân trời bụi bặm. "Mà còn là bảo vệ lối sống và sự bình yên của chính chúng tôi."
Thế Anh
