NexFuture (01/11/2025): Hãy tưởng tượng bạn nhìn sâu vào đôi mắt của một loài động vật hoang dã và thấy... bầu trời. Một màu xanh biếc, sâu thẳm, đầy ám ảnh và giống con người đến kỳ lạ. Đây không phải là một cảnh trong phim khoa học viễn tưởng. Đó là trải nghiệm có thật khi bạn đối diện với Vượn cáo đen mắt xanh (Eulemur flavifrons).
 |
| Ảnh: Vượn Cáo Đen Mắt Xanh |
Chúng là một trong những loài linh trưởng hiếm hoi nhất, độc đáo nhất, và cũng đang bị đe dọa nghiêm trọng nhất trên hành tinh. Chúng là những "viên ngọc sapphire" sống của khu rừng, và chúng ta đang đứng trước nguy cơ mất chúng mãi mãi.
"Báu Vật Sống" Với Dị Hình Giới Tính Kỳ Lạ
Điều khiến loài vượn cáo này trở nên đặc biệt không chỉ dừng lại ở đôi mắt. Chúng là một trong số rất ít loài linh trưởng không phải con người sở hữu đôi mắt xanh tự nhiên. Nhưng điều kỳ diệu thực sự nằm ở bộ lông của chúng.
Loài này thể hiện một ví dụ nổi bật về "dị hình giới tính về màu sắc" (sexual dichromatism). Nếu bạn bắt gặp một cặp đôi, bạn có thể lầm tưởng họ là hai loài hoàn toàn khác nhau.
Con đực: Khoác trên mình bộ lông màu đen tuyền, bóng bẩy như màn đêm.
Con cái: Lại mang bộ lông màu hạt dẻ hoặc nâu đỏ ấm áp.
Sự tương phản rõ rệt này khiến chúng trở thành một trong những loài vượn cáo có vẻ ngoài ấn tượng nhất. Nhưng dù là con đực đen tuyền hay con cái màu nâu hạt dẻ, cả hai đều chia sẻ chung một đặc điểm nhận dạng không thể nhầm lẫn: đôi mắt xanh biếc, rực rỡ như bầu trời Madagascar.
Môi Trường Sống Độc Nhất Bị Đe Dọa
Vượn cáo đen mắt xanh là loài đặc hữu tuyệt đối. Bạn sẽ không tìm thấy chúng ở bất cứ đâu trên Trái Đất ngoài một khu vực rất nhỏ ở phía tây bắc Madagascar. Chúng sống trong những mảnh rừng nhiệt đới ẩm ướt, một thế giới biệt lập đã cho phép chúng tiến hóa theo một cách độc đáo.
Nhưng chính "thiên đường" duy nhất này lại đang trở thành địa ngục.
Mối đe dọa lớn nhất đối với chúng là mất môi trường sống. Nạn khai thác gỗ trái phép và phương thức nông nghiệp "đốt nương làm rẫy" đang tàn phá khu rừng với tốc độ chóng mặt. Những cánh rừng nguyên sinh bị đốt cháy để lấy đất canh tác, đẩy lùi vượn cáo vào những "hòn đảo" rừng bị phân mảnh, cô lập.
Khi môi trường sống bị thu hẹp, các mối đe dọa khác lại trỗi dậy. Tình trạng săn bắt để lấy thịt hoặc buôn bán làm thú cưng bất hợp pháp cũng đang góp phần đẩy nhanh sự suy giảm của chúng.
Các chuyên gia ước tính, hiện chỉ còn chưa đến 1.000 cá thể Vượn cáo đen mắt xanh còn sót lại trong tự nhiên. Chúng được Sách đỏ IUCN xếp vào mức "Cực kỳ nguy cấp" (Critically Endangered), chỉ cách sự tuyệt chủng một bước chân.
"Người Gieo Mầm" Thầm Lặng Của Rừng
Sự biến mất của Vượn cáo đen mắt xanh không chỉ là mất đi một loài động vật đẹp. Đó là sự sụp đổ của một trụ cột sinh thái.
Chúng là loài ăn trái cây (frugivores). Phần lớn chế độ ăn của chúng bao gồm trái cây, mật hoa và lá non. Khi ăn trái cây, chúng nuốt cả hạt và di chuyển khắp khu rừng. Sau đó, chúng thải hạt ra ở một nơi xa, kèm theo "phân bón" tự nhiên.
Chính nhờ hành động vô tình này, chúng đóng vai trò là người phát tán hạt giống quan trọng bậc nhất, giúp tái sinh những cánh rừng già cỗi và duy trì sự đa dạng của hệ thực vật. Khu rừng cần chúng để tồn tại, cũng như chúng cần khu rừng để sống.
Nhưng khi môi trường sống bị thu hẹp và nạn săn bắt tiếp diễn, "bài hát" của chúng trong tán rừng đang lặng đi mỗi ngày.
Tương Lai Nào Cho Đôi Mắt Sapphire?
Cuộc chiến bảo tồn Vượn cáo đen mắt xanh là một cuộc chạy đua với thời gian. Nhiều tổ chức bảo tồn đang làm việc tại Madagascar để bảo vệ các hành lang rừng còn sót lại, làm việc với cộng đồng địa phương để thúc đẩy các phương thức canh tác bền vững và ngăn chặn nạn săn bắt.
Nhưng nếu những cánh rừng cuối cùng biến mất, những đôi mắt sapphire ấy cũng sẽ lụi tắt.
Đó sẽ là một mất mát không thể bù đắp. Chúng ta sẽ mất đi một trong những sinh vật độc đáo nhất của quá trình tiến hóa. Chúng ta sẽ mất đi "người gieo mầm" của rừng. Và chúng ta sẽ mất đi đôi mắt xanh biếc, đôi mắt từng phản chiếu trái tim hoang dã và mãnh liệt của chính Madagascar.
Thế Anh
