Kỷ Lục Mới Của Tự Nhiên: Loài Cá 'Hóa Thạch Sống' Sở Hữu Bộ Gen Lớn Gấp 30 Lần Con Người
NexFuture (17/10/2025): Trong một phát hiện đáng kinh ngạc, các nhà khoa học đã chính thức xác nhận một loài cá phổi Nam Mỹ đã phá vỡ kỷ lục, trở thành sinh vật có bộ gen lớn nhất từng được giải mã. Với cấu trúc di truyền khổng lồ, nó mở ra một cánh cửa mới để chúng ta tìm hiểu về lịch sử tiến hóa và những giới hạn của sự sống.
Bộ Mã Di Truyền "Khổng Lồ" Đến Mức Nào?
Loài cá có vẻ ngoài tiền sử này, với tên khoa học là Lepidosiren paradoxa, mang trong mình một bộ mã di truyền chứa tới 91 tỷ cặp base DNA. Để dễ hình dung, con số này lớn hơn bộ gen của con người khoảng 30 lần.
Sự khổng lồ này ấn tượng đến mức, các nhà nghiên cứu cho biết chỉ một nhiễm sắc thể đơn lẻ của loài cá này đã có kích thước gần bằng toàn bộ bộ gen của một người. Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên là chúng không hề có nhiều gen hơn chúng ta. Vậy bí mật nằm ở đâu?
Thủ Phạm Bất Ngờ: Những "Gen Nhảy" Mất Kiểm Soát
Câu trả lời nằm ở một lượng DNA lặp lại khổng lồ, phần lớn được tạo thành từ các "yếu tố chuyển vị" hay còn gọi là "gen nhảy" (jumping genes). Đây là những đoạn DNA có khả năng tự sao chép và chèn bản sao của mình vào các vị trí khác nhau trong bộ gen.
Ở hầu hết các sinh vật, có những cơ chế kiểm soát chặt chẽ để kìm hãm hoạt động của các "gen nhảy" này. Tuy nhiên, ở cá phổi, các nhà khoa học phát hiện ra rằng bộ "phanh" di truyền này dường như đã bị vô hiệu hóa. Điều này cho phép các "gen nhảy" tự do nhân lên trong hàng triệu năm, khiến bộ gen của chúng phình to đến kích thước kỷ lục.
Cửa Sổ Nhìn Về Quá Khứ Tiến Hóa
Cá phổi được coi là những "hóa thạch sống", một mắt xích quan trọng nằm ở giao điểm của quá trình tiến hóa từ cá sống dưới nước lên động vật sống trên cạn. Việc nghiên cứu bộ gen khổng lồ của chúng mang lại cái nhìn sâu sắc hiếm có về cách sự sống thực hiện bước nhảy vọt lịch sử này.
Nó cũng cho thấy một kịch bản thú vị: khi áp lực tiến hóa nhằm "giữ cho bộ gen gọn gàng" không còn nữa, mã di truyền có thể phát triển vượt ngoài tầm kiểm soát và trở nên phức tạp một cách khó tin.
Cái Giá Phải Trả Và Phần Thưởng Bất Ngờ
Các nhà nghiên cứu cho biết việc duy trì một bộ gen khổng lồ như vậy đòi hỏi một chi phí rất lớn về mặt tế bào và năng lượng. Tuy nhiên, nó không hoàn toàn là một gánh nặng. Bộ gen phức tạp này có thể chính là chìa khóa mang lại những khả năng thích nghi độc đáo, giúp loài cá này tồn tại qua những biến đổi khắc nghiệt của môi trường.
Điều thú vị hơn nữa là các nhà khoa học tin rằng một loài cá phổi khác thậm chí có thể vượt qua kỷ lục này. Phát hiện này cho thấy rằng giới hạn trên về sự phức tạp di truyền ở động vật có xương sống vẫn còn là một ẩn số lớn đang chờ được khám phá.
Nguồn tham khảo: Tạp chí Nature, Pennisi, E. (2024).
Thế Anh
