NexFuture (07/11/2025): Một phát hiện mang tính cách mạng vừa được công bố bởi các nhà thần kinh học Úc: Một hợp chất trong nọc độc của loài nhện mạng phễu (funnel-web spider) có khả năng sửa chữa tổn thương thần kinh và đảo ngược tình trạng bại liệt do chấn thương tủy sống. Trong các thử nghiệm trên người, bệnh nhân đã bắt đầu cử động lại được các chi bị liệt chỉ trong vòng 6 đến 48 giờ sau khi tiêm.
Đây không còn là khoa học viễn tưởng. Đối với hàng triệu người đang sống chung với chấn thương tủy sống, đây là tia hy vọng thực tế nhất trong nhiều thập kỷ.
Hi1a: "Phân Tử Vàng" Từ Nọc Độc Chết Người
Phát hiện này đến từ các nhà khoa học tại Viện Thần kinh học, Đại học Queensland (Úc). Trớ trêu thay, "thuốc tiên" này lại được tìm thấy trong nọc độc của nhện mạng phễu, một trong những loài nhện độc và nguy hiểm nhất thế giới.
Các nhà nghiên cứu đã phân lập thành công một phân tử protein cụ thể trong nọc độc, đặt tên là Hi1a.
Họ phát hiện ra rằng Hi1a có một cơ chế hoạt động độc đáo, hoạt động như một "công tắc an toàn" cho các tế bào thần kinh đang hấp hối.
Cơ Chế Hoạt Động: "Lá Chắn" Bảo Vệ Tế Bào Thần Kinh
Khi một người bị chấn thương tủy sống nghiêm trọng (ví dụ như tai nạn xe cộ, ngã), một loạt thảm họa sinh học sẽ xảy ra.
Vấn đề lớn nhất không phải là vết cắt ban đầu, mà là phản ứng dây chuyền sau đó. Các tế bào thần kinh tại vị trí chấn thương bắt đầu giải phóng một lượng lớn axit. Axit này kích hoạt các "kênh ion cảm ứng axit" (acid-sensing ion channels) trên bề mặt các tế bào thần kinh khỏe mạnh xung quanh.
Khi các kênh này mở ra, chúng báo hiệu cho các tế bào thần kinh tự "tự hủy". Đây là lý do tại sao tổn thương lan rộng rất nhanh, gây ra bại liệt vĩnh viễn.
Phân tử Hi1a hoạt động như một "lá chắn sinh học":
Nó ngay lập tức tìm và chặn các kênh ion cảm ứng axit này lại.
Việc này ngăn chặn tín hiệu "tự hủy" và bảo vệ các tế bào thần kinh còn khỏe mạnh khỏi cái chết.
Quan trọng nhất, nó cho hệ thống thần kinh trung ương thời gian quý báu để tự nhiên sửa chữa và tái tạo mà không bị tổn thương thêm.
Điều đáng kinh ngạc là, phương pháp điều trị này vẫn cho thấy hiệu quả ngay cả trên những chấn thương đã xảy ra nhiều năm trước.
Kết Quả Thử Nghiệm Trên Người Gây Chấn Động
Các kết quả từ thử nghiệm lâm sàng trên 89 bệnh nhân bại liệt đã vượt quá mọi sự mong đợi:
67% bệnh nhân lấy lại được chức năng vận động đáng kể.
41% bệnh nhân (những người trước đây phải ngồi xe lăn) đã có thể đi lại với sự trợ giúp.
Quá trình phục hồi bắt đầu cực nhanh, chỉ sau 6 đến 48 giờ.
Các bản quét MRI xác nhận dây thần kinh đang tái tạo rõ rệt chỉ sau vài ngày điều trị.
Thuốc không gây ra tác dụng phụ độc hại nào, mặc dù có nguồn gốc từ nọc độc chết người.
Câu Chuyện Có Thật: Hy Vọng Sau 4 Năm Liệt Giường
Một trong những trường hợp điển hình là một bệnh nhân nam 32 tuổi, bị liệt hoàn toàn trong 4 năm sau một tai nạn mô tô. Chỉ vài ngày sau khi dùng liều Hi1a đầu tiên, anh đã có thể cử động được các ngón tay và ngón chân của mình.
Các bác sĩ đang "lạc quan một cách thận trọng" rằng với việc điều trị liên tục, bệnh nhân này có thể sẽ đi lại được trong vòng một năm tới.
Phát Hiện Tình Cờ Từ Cảm Giác "Râm Ran"
Điều thú vị là các nhà khoa học đã tình cờ phát hiện ra điều này. Họ ban đầu nghiên cứu các nạn nhân bị nhện mạng phễu cắn và nhận thấy một báo cáo kỳ lạ: một số nạn nhân cho biết họ cảm thấy "râm ran" (tingling) ở những vết thương cũ hoặc vết sẹo cũ trên cơ thể.
Sau khi điều tra, các nhà khoa học nhận ra cảm giác "râm ran" đó không phải là tác dụng phụ của nọc độc, mà chính là dấu hiệu của các dây thần kinh cũ đang được tái tạo một cách yếu ớt. Từ đó, họ đã lần ra và phân lập được Hi1a.
Tương Lai: Chi Phí và Ngày Phê Duyệt
Phương pháp điều trị này dự kiến sẽ được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt vào quý 4 năm 2025.
Chi phí ước tính ban đầu là khoảng 8.000 USD (khoảng 200 triệu VNĐ) cho mỗi liều, và bệnh nhân sẽ cần từ 3 đến 6 liều. Mặc dù đắt đỏ, nhưng đây là một cái giá nhỏ so vơi hy vọng phục hồi cuộc sống cho hàng triệu người.
(Nguồn: Viện Thần kinh học Đại học Queensland, Tạp chí Neuron 2025)
Thế Anh
