NexFuture (13/11/2025): Vào năm 2007, một phát hiện khảo cổ phi thường tại một khu lăng mộ gần Seville, Tây Ban Nha, đã khiến giới khoa học kinh ngạc. Ẩn sâu bên trong một cấu trúc chôn cất 5.000 năm tuổi, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy một dao găm pha lê (crystal dagger) gần như còn nguyên vẹn, một kiệt tác của kỹ nghệ chế tác thời tiền sử.
Phát hiện này không chỉ là một hiện vật quý hiếm; nó còn là một cửa sổ vô giá nhìn vào một xã hội phức tạp, giàu có và có tổ chức cao thuộc Thời đại Đồ đồng sớm trên Bán đảo Iberia.
Kiệt Tác Vượt Thời Gian Từ Pha Lê Đá
Tâm điểm của khám phá là một con dao găm dài khoảng 22 cm. Điều làm nên sự khác biệt của nó chính là vật liệu: nó được chế tác hoàn toàn từ pha lê đá (rock crystal), một loại thạch anh trong suốt, cực kỳ cứng và rất khó chế tác.
Kỹ thuật chế tác: Việc tạo ra một vật thể tinh xảo như vậy từ 5.000 năm trước đòi hỏi trình độ tay nghề bậc thầy. Pha lê đá giòn và dễ vỡ. Các nghệ nhân thời Đồ đồng đã phải sử dụng các kỹ thuật đẽo đá (pressure flaking) vô cùng tỉ mỉ, vốn thường dùng cho đá lửa (flint), để tạo hình cho con dao mà không làm vỡ nó.
Chi tiết xa xỉ: Con dao găm càng trở nên ấn tượng hơn với chuôi và vỏ bọc được làm bằng ngà voi. Sự kết hợp của hai vật liệu quý hiếm và ngoại nhập pha lê đá và ngà voi cho thấy đây không phải là một vật dụng thông thường.
Lăng Mộ Của Giới Tinh Hoa
Con dao găm không được tìm thấy một mình. Nó nằm trong một lăng mộ cự thạch (megalithic tomb) đồ sộ, được gọi là lăng mộ tholos Montelirio. Cấu trúc này được tin là nơi an nghỉ cuối cùng của giới tinh hoa trong xã hội Thời đại Đồ đồng.
Bên trong lăng mộ, các nhà khảo cổ đã phát hiện hài cốt của 25 cá nhân. Sự giàu có của những người được chôn cất được thể hiện rõ qua hàng loạt đồ tùy táng xa hoa đi kèm:
Vàng và Hổ phách: Các mảnh lưỡi dao bằng vàng và hàng nghìn hạt hổ phách (amber beads) một loại nhựa cây hóa thạch quý giá được vận chuyển từ các vùng Baltic xa xôi.
Ngà voi: Hàng chục vật phẩm bằng ngà voi, cho thấy mạng lưới thương mại đã vươn tới tận châu Phi hoặc châu Á.
Vải liệm tinh xảo: Dấu vết của những tấm vải liệm được trang trí công phu, cho thấy các nghi thức tang lễ phức tạp.
Sự hiện diện của những vật liệu ngoại nhập này chứng tỏ đây là một xã hội giàu có, có khả năng tham gia vào các mạng lưới thương mại xuyên lục địa.
Không Chỉ Là Vũ Khí: Biểu Tượng Của Quyền Lực Và Nghi Lễ
Một con dao găm bằng pha lê, dù đẹp đẽ, nhưng lại quá mỏng manh để sử dụng trong chiến đấu. Điều này khiến các nhà nghiên cứu tin rằng mục đích thực sự của nó mang tính biểu tượng và nghi lễ.
Thay vì là một vũ khí, nó là một biểu tượng của quyền lực tối thượng, một vật phẩm xa xỉ thể hiện địa vị xã hội vượt trội của người sở hữu. Chỉ những cá nhân tinh hoa nhất, có thể là các nhà lãnh đạo tôn giáo hoặc chính trị, mới có quyền sở hữu một báu vật như vậy.
Sự trong suốt của pha lê đá cũng có thể mang ý nghĩa tâm linh, liên quan đến các nghi lễ ma thuật hoặc tôn giáo, nơi vật liệu này được cho là có sức mạnh đặc biệt.
Ý Nghĩa Của Phát Hiện
Dao găm pha lê Montelirio không chỉ là một trong những cổ vật bằng pha lê ấn tượng nhất từng được tìm thấy từ thời tiền sử châu Âu, mà nó còn thách thức những quan niệm trước đây về các xã hội Thời đại Đồ đồng.
Nó chứng minh rằng 5.000 năm trước, trên Bán đảo Iberia, đã tồn tại các xã hội có:
Trình độ kỹ thuật bậc thầy: Có khả năng chế tác các vật liệu cực kỳ khó.
Mạng lưới thương mại toàn cầu: Tiếp cận được với các vật liệu xa xỉ từ khắp châu Âu và châu Phi.
Cấu trúc xã hội phân tầng rõ rệt: Với một tầng lớp tinh hoa giàu có, nắm giữ quyền lực chính trị và tôn giáo.
Phát hiện này tiếp tục là chủ đề nghiên cứu, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự trỗi dậy của các nền văn minh phức tạp đầu tiên ở châu Âu.
Thế Anh
