NexFuture (31/10/2025): Bạn từ bỏ gluten vì nghĩ nó gây đầy hơi, khó tiêu? Nghiên cứu mới chỉ ra thủ phạm thực sự có thể là FODMAPs trong lúa mì. Đừng vội vàng ăn kiêng gluten-free nếu không có chẩn đoán y tế.
Cơn Ác Mộng Tiêu Hóa: Vì Sao Chúng Ta Đổ Lỗi Cho Gluten?
Trong một thập kỷ qua, "gluten" đã trở thành kẻ thù công khai số một trong thế giới dinh dưỡng. Từ bánh mì, mì ống đến các loại ngũ cốc, nhiều người tin rằng chính loại protein có trong lúa mì, lúa mạch này là nguyên nhân gây ra các vấnS đề tiêu hóa của họ, từ đầy hơi, chướng bụng đến mệt mỏi.
Trào lưu ăn kiêng "gluten-free" (không gluten) bùng nổ, tạo ra một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ đô la.
Nhưng, các nghiên cứu khoa học gần đây đang đưa ra một góc nhìn hoàn toàn mới, thách thức niềm tin phổ biến này. Các nhà nghiên cứu hiện đề xuất rằng: đối với hầu hết mọi người, gluten có thể chỉ là "kẻ giơ đầu chịu báng". Thủ phạm thực sự có thể đang ẩn nấp ở một nơi khác.
Phân Biệt Rõ: Bệnh Celiac, Nhạy Cảm Gluten và "Kẻ Giả Mạo"
Trước khi đi tìm thủ phạm thực sự, điều quan trọng là phải phân biệt rõ các vấn đề.
1. Bệnh Celiac (Celiac Disease)
Đây là một bệnh tự miễn nghiêm trọng, không phải dị ứng hay nhạy cảm. Với khoảng 1% dân số mắc phải, khi họ ăn gluten, hệ thống miễn dịch của họ sẽ tấn công chính ruột non của mình. Đây là một tình trạng y tế bắt buộc phải kiêng gluten tuyệt đối.
2. Dị Ứng Lúa Mì (Wheat Allergy)
Đây là một phản ứng dị ứng cổ điển, nơi hệ miễn dịch phản ứng thái quá với protein trong lúa mì (không chỉ gluten). Các triệu chứng có thể từ phát ban đến sốc phản vệ, và cần được bác sĩ chẩn đoán.
3. Nhạy Cảm Gluten Không Do Celiac (NCGS)
Đây chính là "vùng xám" gây tranh cãi. Đây là nhóm người không mắc bệnh Celiac hay dị ứng lúa mì, nhưng vẫn báo cáo các triệu chứng (như đầy hơi, đau bụng) khi ăn gluten.
Nghiên cứu mới cho thấy nhóm này có thể nhỏ hơn nhiều so với chúng ta tưởng. Rất nhiều người trong số họ có thể đã "bắt bệnh" nhầm.
Lộ Diện "Nghi Can" Mới: FODMAPs – Thủ Phạm Thực Sự?
Nếu không phải gluten, vậy thì là gì? Các nhà khoa học hiện đang tập trung vào một nhóm carbohydrate có tên là FODMAPs.
FODMAPs là viết tắt của "Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides, and Polyols" (Carbohydrate chuỗi ngắn dễ lên men).
Hiểu một cách đơn giản:
Đây là những loại đường và chất xơ ngắn mà ruột non của chúng ta hấp thụ kém.
Khi chúng không được hấp thụ, chúng di chuyển xuống ruột già.
Tại đây, hàng tỷ vi khuẩn trong ruột bắt đầu "ăn" chúng. Quá trình này tạo ra sự lên men.
Kết quả của quá trình lên men là: sinh khí (gas), đầy hơi, và hút nước vào ruột gây tiêu chảy. Đây chính là các triệu chứng của Hội chứng ruột kích thích (IBS).
Điều trớ trêu nằm ở đâu? Lúa mì, lúa mạch (những thực phẩm chứa gluten) lại chứa rất nhiều Fructans một trong những loại FODMAPs chính.
Nói cách khác, rất có thể bạn bị đầy hơi sau khi ăn bánh mì không phải vì protein (gluten), mà là vì carbohydrate (FODMAPs) trong lúa mì. Khi bạn cắt bỏ gluten (tức là cắt bỏ lúa mì), bạn vô tình cũng cắt luôn cả FODMAPs. Bạn cảm thấy khá hơn và vội vàng kết luận gluten là thủ phạm.
Cạm Bẫy Nguy Hiểm Của Việc Tự Ý Kiêng Gluten
Việc tự ý loại bỏ gluten ra khỏi chế độ ăn khi không có chẩn đoán y tế rõ ràng không chỉ tốn kém mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro:
Thiếu hụt Dinh dưỡng: Ngũ cốc nguyên cám (chứa gluten) là nguồn cung cấp chất xơ, vitamin nhóm B (như B9 - folate) và khoáng chất (như sắt) cực kỳ quan trọng. Nhiều sản phẩm "gluten-free" thường được làm từ tinh bột tinh chế, ít chất xơ và bị độn thêm đường, chất béo để cải thiện mùi vị.
Không Giải Quyết Gốc Rễ Vấn Đề: Nếu bạn thực sự nhạy cảm với FODMAPs chứ không phải gluten, việc chỉ kiêng gluten sẽ không giải quyết triệt để vấn đề. Bạn vẫn có thể bị đầy hơi khi ăn các thực phẩm giàu FODMAPs khác như hành, tỏi, táo, hoặc đậu.
Gây Khó Khăn Cho Chẩn Đoán: Đây là điều cực kỳ quan trọng. Nếu bạn nghi ngờ mình mắc bệnh Celiac, bạn phải tiếp tục ăn gluten cho đến khi làm xét nghiệm. Nếu bạn tự ý kiêng gluten trước, kết quả xét nghiệm (nội soi và máu) sẽ không còn chính xác, khiến bác sĩ không thể chẩn đoán đúng bệnh.
Kết Luận: Đừng Chạy Theo Trào Lưu, Hãy Lắng Ngghe Cơ Thể
Quan điểm đang thay đổi này không có nghĩa là gluten hoàn toàn vô tội với tất cả mọi người. Nhưng nó nhấn mạnh rằng sức khỏe tiêu hóa phức tạp hơn nhiều so với việc chỉ đổ lỗi cho một thành phần duy nhất.
Thay vì chạy theo các trào lưu ăn kiêng mang tính hạn chế, hãy tập trung vào một chế độ ăn uống cân bằng, giàu thực vật và chất lượng.
Nếu bạn gặp các vấnD đề tiêu hóa nghiêm trọng và kéo dài, đừng tự "bắt bệnh" qua mạng. Hãy đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được chẩn đoán chính xác. Bạn có thể cần xét nghiệm bệnh Celiac, hoặc thử chế độ ăn Low-FODMAP dưới sự giám sát chứ không phải là một bản án "chung thân" với các sản phẩm gluten-free đắt đỏ.
Thế Anh
