NexFuture (25/10/2025): Trong nhiều thế kỷ, một trong những bí ẩn đáng sợ và sâu thẳm nhất của bệnh tâm thần phân liệt chính là hiện tượng "ảo thanh" — tại sao bệnh nhân lại nghe thấy những giọng nói mà người khác không hề nghe thấy?
Giờ đây, các nhà khoa học cuối cùng đã vén được bức màn bí mật này. Một phát hiện đột phá đã tiết lộ chính xác cách thức bộ não biến suy nghĩ của một người thành những giọng nói vang vọng, dường như đến từ một thế giới bên ngoài.
Khám phá này không chỉ làm sáng tỏ một triệu chứng cốt lõi của bệnh tâm thần, mà còn cho chúng ta thấy ranh giới giữa nhận thức và thực tại thực sự mong manh đến nhường nào.
Hiệu Ứng "Tiếng Vọng Nội Tại": Khi Não Bộ Tự Đánh Lừa Chính Mình
Suốt thời gian dài, chúng ta lầm tưởng rằng những "giọng nói" này là sản phẩm của trí tưởng tượng. Nhưng nghiên cứu mới cho thấy, đây là một sự "chập mạch" thần kinh (neurological misfire) hoàn toàn có thật.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, trong khoảnh khắc xảy ra ảo thanh, hai khu vực quan trọng trong não bộ kích hoạt gần như đồng thời:
Trung tâm tạo ra ngôn ngữ: Vùng não chịu trách nhiệm hình thành suy nghĩ và lời nói của chính bạn.
Trung tâm xử lý thính giác: Vùng não chịu trách nhiệm "nghe" và giải mã âm thanh từ môi trường bên ngoài.
Ở một bộ não khỏe mạnh, khi bạn "nghĩ thầm", trung tâm ngôn ngữ hoạt động, nhưng trung tâm thính giác sẽ "biết" rằng đây là âm thanh nội tại và bỏ qua nó.
Tuy nhiên, ở bệnh nhân tâm thần phân liệt, cơ chế "dán nhãn" này bị hỏng. Bộ não vẫn tạo ra một suy nghĩ, nhưng lại gán nhầm nguồn gốc của nó. Trung tâm thính giác cũng kích hoạt mạnh mẽ như thể nó vừa tiếp nhận một âm thanh từ bên ngoài.
Nói cách khác, tâm trí đang tự nói chuyện với chính nó—nhưng lại hoàn toàn tin rằng đó là một người khác đang nói.
Tại Sao "Giọng Nói" Lại Thật Đến Vậy?
Phát hiện về sự "chập mạch" này cũng lý giải tại sao đối với bệnh nhân, những giọng nói ảo thanh lại có vẻ thật một cách đáng sợ—hoàn chỉnh với âm sắc, giới tính, cảm xúc và cá tính riêng biệt.
Đơn giản là vì chúng có thật ở cấp độ tín hiệu thần kinh. Chúng không phải là "tưởng tượng" theo cách chúng ta hiểu. Chúng là những tín hiệu ngôn ngữ do chính não bộ tạo ra, nhưng bị "đặt nhầm" vào kênh nhận thức thính giác. Bởi vì chúng bắt nguồn từ trung tâm ngôn ngữ, chúng mang đầy đủ thuộc tính của một lời nói hoàn chỉnh.
Đối với người bệnh, việc nghe thấy một giọng nói đang bình luận, ra lệnh hoặc chỉ trích họ cũng thật như việc bạn đang nghe thấy tiếng xe cộ ngoài đường vậy.
Hy Vọng Mới Cho Điều Trị: "Dạy" Lại Não Bộ
Việc hiểu rõ cơ chế này mở ra những con đường hoàn toàn mới cho điều trị, vượt xa các loại thuốc an thần truyền thống.
Thay vì chỉ cố gắng làm "câm lặng" toàn bộ não bộ, các nhà khoa học giờ đây có thể nhắm mục tiêu vào chính cơ chế "theo dõi và dán nhãn" lời nói nội tại này. Các liệu pháp mới, bao gồm cả kích thích từ trường xuyên sọ (TMS) hoặc các bài tập nhận thức chuyên sâu, có thể được thiết kế để "dạy" lại cho não cách phân biệt chính xác đâu là "suy nghĩ của tôi" và đâu là "âm thanh bên ngoài".
Định Nghĩa Lại Ý Thức Và Lòng Trắc Ẩn
Phát hiện này còn có một ý nghĩa triết học sâu sắc hơn: Nó cho thấy ý thức của chúng ta mong manh đến nhường nào.
"Tiếng nói nội tâm" (inner dialogue) thầm lặng mà tất cả chúng ta đều sở hữu—giọng nói bạn dùng để đọc thầm bài viết này, để cân nhắc các quyết định—hóa ra là một sự cân bằng cực kỳ tinh vi của việc tự nhận diện và kiểm soát. Khi sự cân bằng đó bị phá vỡ, thực tại cũng rạn nứt theo.
Quan trọng nhất, khoa học tiến thêm một bước nữa đến sự đồng cảm. Nó giúp chúng ta nhìn nhận bệnh tâm thần không phải là "sự điên loạn" bí hiểm hay một sự thất bại về ý chí, mà là một sự cố cơ học của não bộ. Đó là nỗ lực tuyệt vọng của bộ não để cố gắng hiểu được "tiếng ồn" của chính nó.
Thế Anh
